کد مطلب:48406 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:7

گنجینه پرسمان » قرآن

در كتاب تفسير سورة لقمان اثر آقاي قرائتي باتوجه به آية 24 سوره لقمان آمده است: ارزش كارها را با توجه به عاقبت آنها محاسبه كنيم. آيا اين تفسير همان نظرية پراگماتيسم نيست؟

آيه 24 سورة لقمان در مورد كافران است كه ميفرمايد: نُمَتِّعُهُمْ قَلِيلاً ثُمَّ نَضْطَرُّهُمْ إِلَيَ عَذَابٍ غَلِيظٍ ; آنان را ]در دنيا[ اندكي بهرهمند ميسازيم، سپس به عذاب سختي گرفتارشان خواهيم ساخت.

آقاي قرائتي يكي از نكاتي كه از اين آيه استفاده نموده اين است كه: ارزش كارها را با توجه به عاقبت آنها محاسبه كنيم.(تفسير سورة لقمان، محسن قرائتي، ص 79، مركز فرهنگي درسهايي از قرآن.)

اين آيه و نكتهاي كه از آن استفاده شده، ربطي به نظريه پراگماتيسم ندارد.

خلاصة نظريه پراگماتيسم چنين است: پراگماتيسم يك نگرش فلسفي است كه همواره بر كنش، عمل و آنچه كارايي دارد اهتمام دارد، و ميكوشد تا نوعي جهتگيري فلسفي به سوي علايق و خواستههاي عمومي داشته باشد. اين فلسفه همواره بر اهميّت ويژه آزمون تجربي در تمام قلمروهاي انساني تأكيد ميورزد. پراگماتيسم نخست به عنوان يك روش عملگرايانه و سپس به عنوان نظريهاي در مورد حقيقت مطرح شد.

به عقيدة بسياري از عملگرايان حقيقت آن است كه نتيجهاي عملي و رضايتبخش در پي داشته باشد. در نتيجه حقيقت، نه يك چيز عيني و مطلق و ثابت بلكه در گرو شرايط و زمان و موقعيت خواهد بود، و معيار ارزش و حقيقت و نيكي و زيبايي در مفيد و عملي بودن و كارآمدي است. آن چيزي حقيقت است و ارزشمند و زيباست كه كارآمد و نتيجهبخش باشد.(ر.ك: عبدالرسول بيات و ديگران، فرهنگ واژهها، مؤسسة انديشه و فرهنگ ديني، ص 83ـ94.)

بنابراين پراگماتيسم يك مكتب فلسفي است كه در صدد تبيين حقيقت است كه نتايج عملي را معيار حقيقت ميداند. اما آية شريفه پايان كار كافران را بيان ميكند، كه در دنيا از مواهب مادي برخوردارند، ولي در آخرت به عذاب سختي گرفتار خواهند شد، مانند آية ديگر كه ميفرمايد: ...وَ مَن كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُو قَلِيلاً ثُمَّ أَضْطَرُّهُوَّ إِلَيَ عَذَابِ النَّارِ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ ;(بقره،126)...و هر كس كفر بورزد، اندكي بر خوردارش ميكنيم، سپس او را با خواري به سوي عذاب آتش ]دوزخ[ ميكشانم، و چه بد سرانجامي است.

آية شريفه و نكتهاي كه از آن برداشت شده، در مقام بيان ارائه معيار تشخيص حقيقت نيست. آيه عاقبت اخروي كافران را بيان ميكند و نكتهاي كه از آيه برداشته شده، ميگويد در ارزشگذاري كارها، تنها به ظاهر آن توجه نكنيد، بلكه پايان كار را هم در نظر بگيريد، كاري ارزش واقعي دارد كه پايان آن به خير منتهي شود نه به شرّ.